5 Sababood awgood Dib u qaabeyn midab buluug ah ku jiro ayuu calanka Somaliland ku banaan yahay !!.Dr.khadar-Libaaxley.

Calan   sababta    uu   u   jiro   ayaa    ah   in    uu    yahay    astaanta   sumada   dal   xuduudo   la    layaan   leh    iyo   dadkiisa    uu    ka   dul   babanayo   hadh    iyo    habeen    walba; isweyn    ku   qotonta     calanka     ayaa    ah  ,   maxay    tahay   sirta   ku   jirta  waxa    uu    ka    koobanyahay  calanka   iyo   xidigta   madaw     calanka    somaliland u   taaganyahay ?!

Sida   aad    wada   ogtihiin   bulshow    calankeenu   waxa   uu  ka   koobanyahay ( 4  midab  cagaar, cadaan, casaan   iyo   madow   oo  ah  marka   lagu    daro    midabka  xidigta   madow    ee   badhtanka   calanka   yuurarta  +   shahaada   tawxiidka   oo   ah   astaanta   islaamka).

Wax     aan    filayaa    Saddexda   midab   ee   cagaarka,  cadaanka    iyo   casaanka   ee    xudunta   u   ah   curiyayaasha   uu  ka   koobanyahay    calanka    jamhuuriyada   Somaliland    yagleel    ahaan   in   uu   ka   asal   qab  (  calanka   jamhuuriyada  irland- UK)   oo    qayb   ka    aheyd  (  British  protectorate  of   Somaliland )   waayo   calanka    saddexdan  midab    waxa   leh   wadamo   badan    oo   ingiriis   gumeystay    iyo    waliba   ingiriis  laftiisa    sida   Ireland , india  iyo   jasiirada  Socotra  ee  yemen ).

Calan marka   dal   iyo   dad    jiraa    sameysanayaan  waxa    ay   ku   saleeyaan   yagleeshiisa ( dhankooda, diintooda  iyo  wixii   ay  uga  maarmi   waayaan   astaanta  jiritaankooda)   Dunida  waxa  ay  ka   koobantahay  197   marka    lagu    daro   Somaliland;  65  dal  oo  ka   mid  ah  197  kaa    ayaa   astaan   diimeed  kuleh   calamadooda; ( muslim  symbol  flags    countries  33% ) ( Christian  symbol  flags   countries  48%)  .

Mudane   akhrista  Aan    dulucda    ku   soo dhawaano  iyo   faaqidida   xidigta   madaw  ee   dhex   yuurarta   calanka   jamuuriyada   Somaliland !!.

1. Reer   somalilandow maxay u   taagantahay   xidigta    madaw   ee   calanka  badhtanka   u   taal ?
2. Miyey   dunida jirtaa xidig    madaw ?!   miyeyse    sifaha    xidigaha   tahay   madow?

3 .Hadiiba   macnaha  xidigta   madow   yahay   midnimo  somaliweyn   oo   dambe   ma  jirto;  miyaaney  dhanka   kale   u    muuqanin   (astaan  HABAAR )  nuurka   iyo   illayska   dawladnimo ama    nuurka    ALLE   5ta   soomaaliyeed    intaba    laga   dami !!  hadii    ay    sidaa    tahay    ma  la    odhan    karaa    qayb  weyn   ayey   ka  tahay ictiraafka   fool   adkaaday  .

4. Ma shan dal  oo   wallaalo   mad-madow   ah    baa?!   Haday    sidaa    tahay  ,5  tan   ba    dalal    badan    oo    African    ah   ayaa   ka   madow   badan,  waliba   miyaaney   bani-hashim   ka   somalidu   wada   sheegato ?!!.

Soojeedin     iyo  sababaha    qiimaha    midabka   buluuga    ah:

 Qof   ahaan   waxa   aan   soo   jeedinayaa   in    calanka   Somaliland   dib  u  qaabeyn   lagu   sameeyo;   gaar   ahaan   (  lagu   daro   qayb   midab  buluug   ah     iyo   xidigta    hada   madow   oo   dib   loo   caddeey   oo   laga   dhigo   xidig   cad     sababahan   dartood).

1. Midabka   buluuga ah ama   blue-light    ka   ah   sirta    dhabta   ah   ee    dahsoon     ee   ku  jirtaayi   waa   ( astaanta   jiritaanka  caalamka     tawxiid   dabadii) waa    midab    safka    hore   kaga    jira    midabada    (  ALLE    ee   7   ah )   dunida    oo   kaliya    marka   laga   yimaado  waa   calanka   astaanta   guud    u   ah   caalamka    oo   dhan (  cir   iyo   dhul  intaba)   mudane  akhriste   kor   eeg    cirka   oo   dhami   waxa   uu    huwanyahay   calanka   astaanta buluuga ah ,   bal   u   fiirso     dhulka  oo    dhan   calanka   uu   huwanyahay   waa  buluug    waayo   arladu   71%   waa   biyo    waliba   biyo   badeed , Baduhu  astaanta   calanka   ay   sitaan    waa   buluug ,sidaa   darteed   midabka    qiimahaa    leh   waa   mahuraan   in   uu   calankeena   qayb    ka    noqdaa.
2. Midabka buluuga wuxu   sir   iyo   astaan   u   yahay  ( xukunka, tallada,  boqornimada, mulkiga  runta ,  xaqiiqada   iyo   nabadgalyada)  fahamka   sirta   ku   jirta   midabka    buluuga  ah  waata   garansiisay  in  ay    qaybaha   calankooda   ku   daraan    wadamada   maanta  dunida   hogaamiya  sida ( great  Britain, USA, Israel , france,Rassia , Australia  midowga    yurub, qaramada  midoobay , Djabuuti, ethoipia  iyo   dhamaan   reer   yurub   marka  wadan-wadan  kaliya  laga   yimaado;  horey    baa  loo  yidhi (  wuxu  qayrkaa   qabo  ayuu   qosol  kaana    ku    dhan yahay);  sirtaa   awgeed   waa   sababta   madaxda   wadamada   dunida   inteeda  badan  ay   labis   ahaan   u  xidhaan  ( suudh   ama   xadhiga   loo   xidho   suudhka   oo   midab  buluug   ah   leh  )  marka   ay    doorashooyinka   ku  guuleystaan   xiliga   khud-bada   u  horeysa,  xilliga   xaflada  xil-wareejinta   iyo  marar   badan  oo   kale   intaba!!;  sidaa    darteed  waa   ma   huraan    calanka   qiimahaas   leh   in   uu   qaybka    noqdaa    calanka   reer   Somaliland.
3. Somaliland   dhaqan diimeed ahaan   maqaamada  qaadiriyada  waxa   aan   maqaam   kasta    ku   arki   jiray ( 4  calan  oo   kala   ahaa  cagaar,casaan,buluug  iyo  cadaan   oo   ay   khusuusiyan  u kala  lahaayeen   shuyuukhda   reer   Somaliland   intooda   badan   ku   abtirsadaan; midabka   cagaar-sh.ixaaq ,  midabka  casaanka  ah   sh.ciise,  midabka    buluuga   ah    sh.Samaroon)  dhankaa   marka    laga   eego calanka  Somaliland waxa   ka  maqan   qaybtii    buluuga   aheyd   ee  calankii   sh. Samaroon   oo  ay   tahay   in   xukuumadu   ku   darto.  Dhanka   hartiga   waxa   aan  filayaa   sh.ismaciil   jabarti   calankiisu    qaybta    ku   afarta   ah   ee   cadaanka  ah;  sidaa    darteed   waa   muhiim   iyo   mahuraan    in    uu   qayb   ka    noqdaa   midabka   noocaas   ah    calankeena.
4. Mufasiriinta   diimaha ayaa sheega  (  markii   nabi  muuse  illaahay   ku   yidhi:  illaahow   waxa    aan   rabaa   in   aan   ku    arko  !!   ee illaahay   ku  yidhi  :   ima   arki   kartide   waxa    aan    istusinayaa   buurtaa!  Ee   hadii   ay   ku  sugnaato   halkeeda    waad   arki   ;   mufasiriintu   waxa   ay   sheegaan   munaasibadaasi    si  ay    u   dhacdo   in    nabi   muuse    iyo   70  nin   ee   la   socday   shardi   lagaga    dhigay   in   dharka   ay   soo   xidhanayaan    ama   koofiyadahooda   madaxa   u  saaran  in   ay   ku   daraan   miiqyo   dun   ka    kooban   oo  carab   dheer  leh   oo    ay   guntin   u  tahay    maro   midab   buluuga   leh )  waa   halka   ay    ka    timi    marka   jaamacadaha    la   qalin   jabinaayo   in  koofiyada  qalin   jabinta    carab    dheer    oo   ay   biin  gareyso   mara   yar    oo   midab    buluuga   leh      yeelato;    markale    tani   waa   sababta   calanka   Israel     iyo   dhamaan   wadamada   dunida   hodanka  ah   calamadooda  ay   ugu   jiraan    qayb    midab   buluug   ah;   sababta   guudna   ay   tahay   in  midabka   buluuga  ah   yahay  ( astaanta   jiritaanka, xukunka, tallada, boqornimada  iyo   xaqiiqda)  isla   mar   ahaantaan    waa   sababta   waxkasta   oo   waxsoosaarkooda   ku   asal    leh    ay   ugu    muunadeeyaan  ugu  yaraan    meel   uun   ay   ka   soo    galiyaan    midabka    buluuga   ah;   sidaa     darteed    waa   muhiim   iyo   mahuraan   in   uu   qayb   ka noqdo   midabka    noocaas    ah   calanka    ummada     reer   Somaliland.

5. ugu dambeyn abwaan   gaariye    ayaa     gabay   ka  mid   ah   gabayadiisii    ku   sheegay   in   ictiraafkii    inaga    jiro   xidigta   la   yidhaa    ( dagaara )   oo   ay   tahay    in   laga   doono   xidigtaas,  si   aynu    xidigtaa    dagaara     u   aragno     waa   in   xukuumadu    cadeyso   xidigtan   madow   ee   calanka    badhtanka   u    yuurarta,  wey   wacnaan    lahayd    hadii    4   ama   5  xidigood     oo   cad-cad    lagu    xoojiyo!!.

Fiira   gaara:

Waa   suuragal   in    aad   isweydiiso    haduu    buluug   waxtarayo   somaliyaba   waa   taa    burburtay!!   Calanka     somaliya   sidiisa   ayuu   u   yahay    habaar ,  habaarkiina  waakaa   Somalia   ku   dhacay!!  Waayo   midabkii   cirka    oo   u   taagan     astaanta   awooda  ayey   qaateen    oo   aan   badhax    la  hayn   been   weyna    wey    ku    dareen    oo   hal   xidig   ah   ayey     ku    sharaxeen ;  sirta    faham   oo    u    fiirso ,  midowga     yurub  ,  Britain  iyo   Australia   calankoodu    waa  buluug    balse    dhawr    xidigood    iyo   badhax    ayey   ku  dareen ;  hadaaney    sidaa   yeelin    astaanta     awooda  midabka    buluuga   ayey   u  burburi  lahaa   yeen.  

Gunadka   qormadeydan   waa    codsi     cod   sare   ah :

Madaxweyne   waxa    aan   cod    dheer   kaag    codsanayaa    in     aad    cafis   madaxtooyo   u   fidiso    labada    wariye    ee    ka   hawl-gala    Gobolka   Awdal-Borama;  oo   lagu    xukumay  2   sano   oo   xadhig   ah    xukuumadana   u   xidhan   illaa    hada   waxa   ay    xidhnaayeen   ku   dhawaad  50  maalmood ,  wariyayaasha    waxa    la   kala  yidhaa:   axmed   diiriye    ciiltire    iyo   maxamed    dabshid.

Madaxweyne   wariyayaashani   shaqadooda    waxa    ku   dhisnaa   nolosha   qoysas    yar   iyo  weyn,  mid   arday    ah   iyo    bilaa   camal   ah     intaba   leh;  waxa    aan    rajaynayaa   in   xoriyadooda   xukuumadu   u   soo    celiso,   dambiga   loo   haystana   maadaama    oo   ay  tahay   markii   u   horeysay   in   loo    khafiifiyo   oo    la  saamaxo    isla     mar   ahaantaana    lagu     war-galiyo    (  waxa   reeban   iyo  waxa    ay    raacayaan    ee    shaqdooda khuseeya) ;  waxa    aan   ku   niyad  samahay   in   ay    yihiin   dhalinyaro    u   hagaasamaysa    tilmaamaha   iyo   amarada     dawlada.